ترمه زیبای طرح خوشه ES-6016

ترمه زیبای طرح خوشه ES-6016

قدرتمند شدن صفویه توسط پادشاهانی مثل شاه عباس اول باعث اتحاد سیاسی کشور، رونق تجارت، امنیت جاده ها و در نتیجه بازرگانی شد. در این میان، یزد با قدمت چند هزار ساله در نساجی، در دوره صفویه بزرگترین طراح پارچه در تاریخ ایران یعنی غیاث الدین نقشبند یزدی را پرورش داد. حمایت حکومت مرکزی از کارگاه های نساجی موجب رونق اشتغال در صنعت نساجی شد و طراح برجسته ای همچون غیاث الدین نقشبند یزدی که در تاریخ نساجی ایران کم نظیر بود، ظهور یافت. او با عزیمت به اصفهان و ریاست بر کارگاه های سلطنتی به عنوان برجسته ترین طراح پارچه در تاریخ نساجی ایران شهرت یافت.طی تحقیقات و بررسی های گروه ترمه کالا در عصر صفوی دو ابتکار فنی در طراحی و بافت پارچه چندتایی و مخمل رخ داد که غیاث برجسته ترین استاد هردوی آنها بود و یزد در تولید انواع منسوجات مثل زری، ترمه و.. شهره خاص و عام بود.

ترمه، نوعی پارچه گران‌بهای بافته‌شده از الیاف بسیار لطیف است که از صنایع دستی نساجی نفیس ایران می‌باشد.نقش‌های منحنی مانند بته جقه و گل‌های شاه‌عباسی در رنگ‌های مختلف در ترمه به کار می‌رود.

ترمه با طرح‌های بسیار متنوعی در نقاط مختلف ایران بافته می‌شود و ترمه یزد به زیبایی بسیار معروف است. برای ترمه‌بافی از ابریشم و پشم مرغوب با الیاف بلند استفاده می‌کنند. نخ‌ها با رنگ‌های گیاهی و مواد مصنوعی طبیعی، و بیشتر به رنگ‌های عنابی، قرمز، سبز، نارنجی و مشکی رنگرزی می‌شوند. برخی از نقش‌های متنوع ترمه بافی عبارتند از بته جقه، گل‌های شاه عباسی، بته خرقه، شاخ گوزنی، امیری، راه راه (محرمات)، بته سروی و بته بادامی.

اصولاً پارچهٔ ترمه به سبب بافت منحصر به فرد، و به دلیل تراکم زیاد پودهایش از یک مقاومت نسبی مطلوب برخوردار است و در مجموع پردوام تر از بقیهٔ انواع پارچه است. با این وجود، نور و رطوبت از بزرگترین عوامل رنگ پریدگی ترمه است. زیرا قسمت‌های سیاه آن در برابر نور و حرارت حساس تر از بقیهٔ قسمت‌ها بوده و به راحتی آن‌ها را جذب می‌کند. هم چنین بید یکی از دشمنان ترمه است و به همان گونه که پارچه‌های پشمی در برابر بیدزدگی محافظت می‌شود، می‌بایست در نگهداشت ترمه اقدام شود، که متداول‌ترین آن‌ها استفاده از نفتالین می‌باشد. از آن جا که معمولاً ترمه با آستری و یراق همراه می‌شود، شستن ترمه با آب به محصول آسیب می‌رساند و از طرفی دمای بالای آب و مواد شیمیایی موجود در مواد شوینده نیز می‌تواند آسیب زا باشد؛ بنابراین تنها راهی که برای شستشوی ترمه پیشنهاد شده خشکشویی است.

ترمه یا تیرمه پارچه نفیسی است که ازکُرک بافته شده است؛ واژه ترمه لغتی است هندی و به معنی درخت سروی است که نوک آن بر اثر نسیم خمیده شده باشد. و به همین جهت نقش های روی این پارچه را به شکل سر و نوک خمیده انتخاب نموده اند که آنها را بوته نامیدند (صاحب نظران معتقدند که طرح بوته از بادام یا گلابی یا آتش مقدس زردشت یا قطره اشک یا قطره آب یا کیسه های چرمی گرفته شده است و برخی علل وجودی سرو شکسته را در دل کویر، خضوع و خشوع در مقابل عظمت الهی و آفرینش هستی می دانند). عده ای دیگر سرو را به جای ایران و شکست آن در مقابل اعراب می دانند. فواصل بین سروها(بته ها) را نقوش گیاهی دیگر از قبیل: گل برگ بته های کوچک و… پر می کنند. برخی معتقدند که نخستین بار تعریف ترمه ( مانند ترمه یزدی ) در ایران رایج بوده و سپس به کشمیر راه یافته است. اوایل حکومت صفویه را سر آغاز بافت ترمه در ایران می دانند و حداقل بیش از ۲۵۰ سال است که در این استان رواج دارد. و در این مسأله گفته شده است که: شاهزاده ای که به عنوان گروگان در دربار تیمورلنگ به سر می برد این هنر را از ایران به کشمیر برد، و یا شاید بافندگانی که زین العابدین شهریار فرهنگ پرور سده نهم هجری آنان را از ایران برد و یا بنا بر استناد به منابع کشمیر برخی مهاجرینی که همراه میر سیدعلی همدانی به کشمیر رفتند صنعت شال بافی را از ایران به کشمیر برده اند. و آن را در کشمیر رواج دادند زیرا در تاریخ کشمیر نوشته اند که منسوجات پشمی «اصل بیگانه دارند و برازنده شاهان اند و اینک کشمیری ها آنها را می بافند »
فرآورده های کشمیر معمولا دارای طرح های درشت بود، حال آنکه فرآورده های کرمان، طرح های کوچک مکرر داشت. کم کم رنگ های تیره تری متداول شد و در دهه های اخیر ترمه ( مانند ترمه یزدی ) را فقط به رنگ های تیره سرتاسری بافته اند زیرا نسل اخیر آن را در سوگواری ها پوشیده است. ولی این مرحله نیز در تحول ترمه دارد به سر می رسد و کاربرد آن در دوخت لباس زنانه، حتی زربفت های فاخر را رواج دوباره داده است. ترمه های یزدی راه راه که که در یزد بافته می شدند و گل های شاه عباسی داشتند به آنها شال یزدی می گویند. باید گفت: پارچه ی ترمه که شهرت جهانی دارد بیشتر در عرض های مختلف (۹۰ تا ۱۲۰ سانتی متر) تهیه می شود و تولید آن در شهرهای مشهد، یزد و کاشان رواج دارد. از ترمه به عنوان پرده ای، بقچه، رومیزی، جانمازی و…استفاده می شود. ضمن آنکه در پارچه ظریف و به صورت تکمیلی آن می توان کیف های زنانه و مردانه و پشتی را نیز تولید و عرضه نموده ایرانیان از قدیم ترمه ( مانند ترمه یزدی ) را برای سنت های خیلی مهم استفاده می کنند: مثلاً در شهر اصفهان مهریه ی هر عروس حداقل یک شال ترمه است و در خانه های قدیمی و سنتی پارچه های ترمه خیلی اصیل و قدیمی یافت می شود.

ترمه ایران در دوره شاه عبّاس به اوج شکوفایی و تکامل خود دست یافت. در حال حاضر پرورش کرم ابریشم در استان های گیلان، مازندران، خراسان، آذربایجان، اصفهان و یزد رایج است.

با بررسی های تاریخی گروه فروشگاهی السام در اوایل قرن سیزدهم، در جهت پیشرفت و بازدهی بیشتر، همچنین تکامل در بافت ترمه، تحولاتی در این کار صورت گرفت که مهمترین آن توسط شخصی به نام “رضا ترک” انجام گردید. او بافت با انگشت را که سوای تولید اندک، خستگی بیش از اندازه ای را برای بافنده همراه داشت منسوخ کرد و بافت ترمه را با ماکو عملی گردانید و از ابزار و وسایل بیشتری چون: ماکو، دفتین، و نقشه که توسط دو نفر، یکی استادکار و دیگری گوشواره کش انجام می گرفت استفاده نمود.

ترمه در اواخر قرن سیزدهم به علت کم شدن کارگاه های ترمه بافی و بالا رفتن کیفیت کار ترمه و همچنین نقش های متنوع که توسط ملاحیدر و جعفر نقشبند عرضه می شد، از توجه بیشتری برخوردار شد و تا سال ۱۳۶۰ ه.ش ترمه رضایی با نقش های کشمیری، گلزاری، بته بزرگ به بازار عرضه می گردید. علاوه بر ترمه رضایی، ترمه های هاشمی، سالاری، ترمه خجسته، از قدیمی ترین ترمه هایی هستند که مورد توجه علاقمندان به این هنر بوده اند. در حال حاضر تولید ترمه نیمه دستی است.

علل نابودی ترمه در ایران
صنعت بافت پارچه در قرن ۱۹ ، یعنی در اواخر حکومت قاجاریه با گسترش مناسبات سرمایه داری که به صورت جبری و اجتناب ناپذیر به فراخنای گیتی هجوم آورده بود و در پی غارت مواد خام و تصاحب بازارها جهت فروش کالا و سود بیشتر، مواجه بود. ساختار ایران در آن مقطع دچار یک ضعف مضاعف بود: از یک طرف به دلیل ضعف تاریخی و اقتصادی اجتماعی امکان توسعه سرمایه داری و به تبع آن ظهور یک طبقه سرمایه دار قوی با پشتوانه ملی را عاجز بود و از سوی دیگر، وابستگی حکومت به استعمار روس و انگلیس بود که هیچگونه تحرک و پویایی را در اقتصاد ملی ایران بر نمی انگیخت و سعی در فروپاشی صنایع داخلی و نابودی همه جانبه آن می کرد و در نهایت با تسلط یافتن بر حوزه های اقتصادی و کنترل و تحت نفوذ در آوردن سیاست داخلی و خارجی توانستند به نیات شوم خود جامه عمل بپوشانند. علاوه بر این موارد پایین بودن قدرت خرید مردم – گرانی مواد اولیه – مقدار کم بافت در طول روز ظهور ماشین های پارچه بافی و رقابت های بازرگانی را در اواخر دوره قاجاریه می توان به عنوان عوامل مؤثر در منسوخ صنعت ترمه به شمار آورد.

بررسی عناصر به کار رفته در ترمه
راز جذابیت و زیبایی ترمه های ایرانی را باید از دو دیدگاه مورد بررسی قرار داد: ۱- تأثیر رنگ در ترمه ۲- نقش بته جقه در ترمه. مهمترین و معروفترین رنگی که در ترمه های ایران و کشمیر به کار می رفته است، رنگ نیلی بوده است که از آبی روشن تا سورمه ای تیره را به وجود آورده است. بعد از رنگ نیلی، دومین رنگ اصلی در ترمه ها رنگ زرد اسپرک بوده است. دلیل عمده به کار بردن این دو رنگ در هم تأثیر بسیار شگفت انگیز رنگ آبی و زرد در کنار هم بوده است. سومین رنگ اصلی و آخرین رنگ، رنگ قرمز است،که از ریشه روناس که در رنگ های متداول در ترمه های کشمیر و ایران زیاد به چشم می خورد به دست می آید.

شما میتوانید جهت دیدن انواع ترمه را در آرشیو محصولات را مشاهده کنید.

پیج اینستاگرام

بازدیدها: 38